29VAKBLAD I 1 2015Vraag en antwoordDit is de derde aflevering in de vraagen antwoordrubriek van BetoniekVakblad. Deze rubriek is tot standgekomen in samenwerking metVOBN, partner van Betoniek. Vragenuit de markt worden beantwoorddoor deskundigen uit de betonmortel-industrie. In dit geval zijn dat Eelcovan der Weij (Cementbouw) enJaap van Eldik (Mebin). Hebt u zelfvragen over beton? Mail ze naarbetoniek@aeneas.nl. Hebt u ookbelangstelling om partner te worden?Neem contact op met JacquesLinssen, j.linssen@aeneas.nl,0411 65 00 85.Vraag en antwoordBetonmortelSteeds meer opdrachtgevers stelleneisen aan de maximale CO2-emissievan constructies. Zo stelde een opdracht-gever, die de ambitie had om de CO2-emissie binnen een project fors tebepreken, de vraag of een emissie vanmaximaal 100 kg CO2/m3 haalbaarwas. Die vraag is niet eenvoudig tebeantwoorden. Dit komt onder anderedoordat betonconstructies het resultaatzijn van de keten ontwerp > grond-stoffen (materiaal) > uitvoering. In elkestap is de optie keuzen te maken diekunnen bijdragen aan een gunstigermilieuprofiel. Bij de online versie van ditartikel op www.betoniek.nl staat eenschema met die keuzen en de bijbeho-rende resultaten. Als de mogelijkhedenvan elke discipline tijdig en integraalworden besproken, wordt het grootsteresultaat bereikt.Ontwerptool Groen betonEen concrete invulling aan de vraagkan worden gegeven met behulp vande ontwerptool Groen beton vanSBRCURnet. Met deze tool kunnenverschillende milieueffecten wordengekwantificeerd. De tool gaat verderdan alleen de resultaten ten aanzienvan CO2. Daarbij moet worden ver-meld dat niet op alle onderdelenafdoende geverifieerde data beschik-baar zijn. Meer over de tool staat in hetartikel `Anders rekenen aan beton' uitBetoniek Vakblad 2014/2.Integrale constructie ofbetonsamenstellingAls de genoemde emissiewaarde van100 kg/m3 wordt gevraagd voor deintegrale betonconstructie, luidt hetantwoord simpelweg: nee. Wordt eruitsluitend gekeken naar de beton-samenstelling dan ligt het antwoordgenuanceerder. Voor in het werkgestort beton is de eis haalbaar onderbepaalde voorwaarden.De waarde kan worden gerealiseerd metzowel gangbare samenstellingen als metattestbeton (beton waarin als bindmiddeleen geattesteerde combinatie van een ofmeerdere specifieke vulstoffen en een ofmeerdere specifieke cementen isgebruikt). Duidelijk is, dat om aan hetgevraagde maximum te voldoen, klinker-arm beton nodig is. Verder geldt datdoor in de praktijk veelvoorkomendeeisen aan betonconstructies, zoals sterk-teklasse, milieuklasse, sterkteontwikkelingin koude perioden, zelfs met het mini-male cementgehalte en de meest gun-stige cementsoort een CO2-emissie vanmaximaal 100 kg/m2 nauwelijks haalbaaris. Hiervoor wordt ook verwezen naar hetMRPI-blad Betonmortel, dat beschikbaaris op www.vobn-beton.nl.OntwikkelingenWaar de grens dan wel ligt, kan voor elkproject specifiek worden bepaald. Ookde betonmortelleverancier is ervan over-tuigd dat er op het gebied van CO2-reductie nog veel verbeteringsmogelijk-heden zijn. Daarnaast zijn er ookveelbelovende ontwikkelingen dieinvloed hebben op de emissie. Zo zijn ernieuwe ontwikkelingen op het terreinvan klinkerarme of klinkervrije bindmid-delen, bijvoorbeeld geopolymeren. Meerover de toepassing van dit materiaal leestu in Betoniek Vakblad 2015/2.Vraag 3Is een emissie van100 kg CO2/m3 betonhaalbaar?Invloedsfactoren CO2-emissieBij de online versie van dit artikel op www.betoniek.nl staateen schema met keuzen en resultaten voor de verminderingvan CO2-emissie in elke fase van de keten. Hier is ook een linkte vinden naar het genoemde MRPI-blad Betonmortel en deontwerptool Groen beton.foto: beeldbank.rws.nl, Rijkswaterstaat/Ente BreedVraag 3 Is een emissie van 100 kg CO2/m3beton haalbaar?Verlagen van de milieubelasting per m3betonconstructieonderdeel milieugerichte keuzes mogelijk resultaatontwerp op te nemen belastingen en krachten sterkteklasse niet hoger dan noodzakelijk minder bindmiddelwapeningssysteem optimaliseren naar traditioneel, hybride,voorspanning of non-ferro wapening1minder kg staal is minder CO2blootstelling = milieuklasse inschatting naar werkelijke aantasting;milieuklasse stelt eisen aan minimale hoeveelheidbindmiddel en aan dekking ( = volume)1minder bindmiddel, beperking van volumebetonkernactivering (thermisch actievebetonconstructies)gebruiksfase = lager energiegebruikbouwfase = ondersteuning sterkteontwikkelingminder primaire brandstofminder bindmiddellevensduur van de constructie wel of geen toeslag op dekking1noodzakelijk volumeuitvoering bouwmethode: prefab, (tunnel)gietbouw,klim- of glijbekistinghoge bouwsnelheid = snelle sterkteontwikkeling vanbetonmeer bindmiddel, meer portlandklinkertraditioneel gestorte bouwdelen waar mogelijk eindsterkte op 56 of 91 dagen minder bindmiddel, minder portlandklinkerinzet bekisting meer (systeem) bekisting bij gelijke bouwtijd extra verhardingstijd = minder bindmiddelvoor ontkistingssterkteseizoensinvloeden bouwen buiten de koude periode minder portlandklinker nodigvrijdag - stortdag benutten van weekend voor verhardingsdagen, metname voorspanning in het werkextra verhardingstijd = minder bindmiddeltoeleveranciers zo dicht mogelijk bij de bouwplaats minder transport km = minder emissiemateriaal samenstelling van betonmortel keuze bindmiddelen;actieve afstemming met ketenpartnersbeperking emissiehergebruik toepassing x percentage betongranulaat (vrijwel geen invloed op de emissie)2toeleveranciers herkomst van grondstoffen, korte aanvoerafstandenper schip of per asbeperking van emissie uit transport1) Slanker construeren geeft geen directe verbetering van de emissie per m3beton, maar bespaart wel op het totale volume.2) Hoge percentages betongranulaat kunnen leiden tot meer waterbehoefte en meer bindmiddel wbf.