ACTUELE EN TOEKOMSTIGE TRENDS IN DE BETONSECTOR Op 18 maart 2025 organiseerde de ECSN (European Concrete Societies Network) haar vierde internationale webinar. Titel van dit webinar was 'Current and future trends in the concrete sector'. Vanuit de inmiddels achttien aangesloten nationale betonverenigingen leverden er elf een inhoudelijke bijdrage. Daarnaast vertelden twee sprekers over studies die worden verricht binnen RILEM, het internationale netwerk van wetenschappers in de materiaaltechnologie. Het webinar gaf weer een mooie indruk van alle internationale ontwikkelingen en blijk van de kracht die uitgaat van samenwerkingen over de grenzen heen. ECSN webinar 2025 E en eerste opmerkelijke conclusie bij het zien van het programma is dat de weg naar een CO 2 -neutrale toekomst Europa- breed is ingezet. De bijdragen vanuit Oosten- rijk, Finland en Letland waren alle gebaseerd op de 5C-aanpak van het Europese Betonplat- form: minder klinker in cement, minder cement in beton, minder beton in de constructie, min- der constructie in het bouwwerk en (meer) erkenning van het feit dat beton in de gebruiks- fase via carbonatatie ook CO 2 opneemt. Vanuit Finland kwam een voorbeeld van het actief toepassen van carbonatatie in prefab-beton- producten. Daarnaast was er ook een toelich- ting op de recente ingebruikname van de CO 2 - afvangfaciliteit (carbon capture facility) bij de cementfabriek van Heidelberg in het Noorse Brevik. ONTWERPOPTIMALISATIE Nog voordat beton wordt gestort liggen de uit- gangspunten van een bouwwerk al min of meer vast binnen het ontwerp. Tiago Vieira uit Por- tugal is betrokken bij brugprojecten in Noor- wegen, waar wordt geprobeerd enige unifor- miteit te krijgen in de modellering. Door de verschillende onderdelen van een brugcon- structie, zoals landhoofden, pijlers en liggers, apart in 3D-BIM te modelleren en berekenen, kunnen heel eenvoudig constructies van ver- schillende afmetingen en belastingschema's worden samengesteld. Een belangrijk bijko- mend voordeel van deze methode is de nauw- keuriger bepaling van materiaalhoeveelheden. Jens Peter Ulfkjaer, universitair docent bij de universiteit van het Deense Aarhus, vertelde over de door zijn afdeling ontwikkelde structu - ral sustainability indicator. Dit gereedschap maakt het mogelijk om de factor duurzaamheid toe te voegen aan de tot nu gebruikelijke indi- catoren sterkte, stijfheid en stabiliteit. Hier- mee zou het mogelijk moeten worden om voor een bepaalde bouwopgave de meest duur- zame oplossing te kiezen uit verschillende constructies en materialen. Concreet komt dit neer op een factor die de hoeveelheid materi- aal deelt door de kosten voor duurzaamheid. 3D-PRINTEN Twee sprekers gingen in op de ontwikkelingen rond het 3D-printen van beton. Johan Silfwer- brand, hoogleraar aan het KTH in Zweden, gaf een overzicht van de ontwikkelingen in de afge- lopen vier decennia. Wat begon met het gebruik van polymeren als inkt, werd al snel gevolgd door het met metaalpoeder printen van metalen voorwerpen met behulp van lasertechnologie. Mortelspecie werd zo'n dertig jaar geleden voor het eerst gebruikt en sinds vijftien jaar lukt het om met betonspecie te printen. Inmiddels zijn er wereldwijd meer dan 2000 wetenschappelijke artikelen gepubliceerd over het 3D-printen van beton. De conferentie Digital Concrete, 4-6 sep- tember 2024 in München, liet een mooie bloem- lezing zien van de ontwikkelingen wereldwijd. 10 VAKBLAD 3 2025 Auteur Henk Wapperom, Betonvereniging 1 Framework voor 3D-betonprinten in het werk. (foto: Harcourt Technologies Ltd) Naast de vele voordelen zijn er nog altijd vier grote nadelen die moeten worden overwonnen: de grote benodigde cementhoeveelheid, het aanbrengen van de wapening, de beperkte kwaliteit van de voegen tussen de printlagen en het gestreepte uiterlijk. Jandré Oosthuizen, directeur van het Ierse Harcourt Technologies (www.htl.tech), ver- telde over een woningbouwproject waar op grote schaal 3D-geprint beton is toegepast. Een veelbeproefde bouwmethode bestaat uit constructiedelen van beton die in een fabriek met 3D-printers zijn gemaakt en vervolgens op de bouwplaats tot een constructie zijn geas- sembleerd. Daarnaast is Harcourt in staat de 3D-printer naar de bouwplaats te brengen en ter plekke de onderdelen te printen en assem- bleren. Voor het ontwerp van een dergelijke woning maakt men gebruik van Eurocode 6, Design of Masonry Structures. Op deze manier zijn in het project Grange Close (Dundalk Co., Louth) woningen van twee ver - diepingen hoog gemaakt. (fig. 5) Om de 3D-printer te kunnen installeren is eerst een stalen frame opgebouwd. (fig. 1) Voor de muren zijn bredere stroken beton geprint dan gebruike - lijk. (fig. 4) Binnen de geprinte muren zijn ver- volgens prefab betonnen vloerplaten opgelegd. Vergeleken met de in Ierland traditionele bouw werd dit project 35% sneller opgeleverd. RILEM Nieuw dit jaar vormden twee bijdragen vanuit het samenwerkingsverband van ECSN met RILEM. De eerste bijdrage was vanuit TC 315- DCS over 'Data Driven Concrete Science'. San- dra Barbosa Nunes, verbonden aan de faculteit Civiele Techniek van de TU Delft, ging in op de ontwikkeling van het materiaal beton door de jaren heen. Was beton ooit een eenvoudig mengsel van cement, zand, grind en water, inmiddels is het geworden tot een hoogwaardig en complex materiaal, waaraan vele eisen wor- den gesteld aan zowel prestaties als duurzaam- heid. Het zijn bijna te veel parameters waarmee een betontechnoloog tijdens zijn ontwerp reke- ning moet houden. In deze Technische Commis- sie alleen al zijn wereldwijd 136 wetenschap- pers uit 28 landen en vanuit 100 instituten actief. Sandra vertelde hoe alle data verzameld wordt, met het doel via zogenoemd 'machine learning' tot betere mengsels te komen. 2 BIM model van Raunesteinslibrua in de E39 (beeld: Armando Rito Engenharia SA, Portugal) 4 Printer legt brede betonrupsen (foto: Harcourt Technologies Ltd) 11 VAKBLAD 3 2025 3 Foto van het opgeleverde viaduct (foto: Beata Starowicz / Implenia) De tweede RILEM-bijdrage betrof TC CUC 'Car - bon Dioxide uptake by Concrete during and after Service Life'. Gregor Gluth van de Bun- desanstalt für Materialforschung und -prüfung (BAM) uit Berlijn vertelde over het coördineren van de onderzoeken binnen dit werkveld. Car- bonatatie van beton is in eerste instantie een schademechanisme, omdat dit leidt tot corro- sie van wapening. Maar bij ongewapende betonproducten heeft het uit oogpunt van duurzaamheid juist positieve effecten, omdat het tijdens de gebruiksfase CO 2 vanuit de atmosfeer opneemt. Vrij vertaald gaat het hier om de inverse scheikundige reactie van de pro- ductie van portlandcementklinker, waarbij juist CO 2 vrijkomt: Ca(OH) 2 + CO 2 + H 2 O ? CaCO 3 + 2H 2 O. In 2014 bijvoorbeeld is wereldwijd 3 gigaton CO 2 uitgestoten tijdens de productie van cement, maar in dezelfde periode is 0,5 gigaton CO 2 door betonelementen en andere cementeuze materialen opgenomen. Bij aanvang in mei 2024 telde de commissie 46 leden en inmiddels doen 135 wetenschappers mee vanuit de hele wereld. De taken zijn onder- verdeeld in vijf werkgroepen (Task Groups): definities, overzicht van parameters, gebruiks- fase, sloop en niet-constructieve betonproduc- Bekijk het volledige webinar online op de website van ECSN. ten. Task Groups hebben normaliter een looptijd van 5 jaar en een officiële aanbeveling (RILEM recommendation) als resultaat. Uiteindelijk is het doel om een meer realistische inschatting van de opname van CO 2 door carbonatatie van cementeuze materialen te kunnen maken, zodat we nog beter de voetafdruk van een bouwmate- riaal kunnen bepalen. INTERNATIONALE KENNISUITWISSELING Dit gratis toegankelijke online ECSN-webinar is langzaam een interessante expositie van ontwikkelingen op het gebied van beton aan het worden. Pluspunt is dat zowel het (beton)- bedrijfsleven als onderzoeksinstellingen en universiteiten hieraan bijdragen. Het versterkt de kennisdeling over de grenzen binnen Europa. 5 Woongebouw na oplevering (foto: Harcourt Technologies Ltd) a d F F F F +F 0 00 0 0 0 +2F -F F FF FF F +3F -2F +4F -3F +4F -4F +4F -4F +4F -3F +3F -2F +2F -F +F 0 F F F c F F drukdiagonaal (beton) trekzone (wapening) F F drukzone (beton)beugels (trek) F b F scheuren F F F F 2 F 2 F 2F 2 F 2F 2 F 2 F 20 0 Nieuw Meer informatie of direct bestellen? www.cementonline.nl/CB2-2025 Binnenkort wordt de nieuwe Eurocode 2 van kracht. Wil je je daar alvast op voorbereiden? Dan is de nieuwe Constructieleer Gewapend Beton iets voor jou! Dit standaardwerk is volledig herzien en aangepast aan de nieuwe rekenregels. Voorbereiden op de nieuwe Eurocode? CONSTRUCTIELEER GEWAPEND BETON (2025) (CB2) ISBN: 978-94-6104-055-8 AANTAL PAGINA'S: 336 PRIJS: ? 59 (INCL. BTW)